ترجمہ ۔ڈاکٹر سعدیہ کمال
اسلام آباد۔1اپریل (اے پی پی):اے ہک انتہائی اہم سوال اے جو پاکستان انتخابی عمل اچ شفافیت کیتے الیکٹرانک ووٹنگ کوں اختیارکریسی یاروایتی طریقیاں کوں ای جاری رکھیا ویسی جڈاں جو ملک اچ الیکٹرانک ووٹنگ مشینز بنڑاونڑ دا عمل تکھے نال جاری اے۔ پچھلے کئی سالاں توں ماضی اچ حکومتاں کئی وجوہات دی بناء تے شفاف ووٹنگ دے نظام آلے ونجنڑ کوں سوکھنڑ نہ سمجھدیاں ہن تانجو پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ایں معاملہ تے خود کوں مختلف ثابت کیتےاتے ایں مشن دی علمبردار بنڑی جیکوں روایتی سیاسی نظاماں اچ کمتر سمجھیا ویندا ہا ۔
وزیر اعظم عمران خان پچھلے سال نومبر اچ صاف اتے شفاف عام انتخابات دے انعقاد کیتے الیکٹرانک ووٹنگ مشین (ای وی ایم ) متعارف کراونڑ دے عزم دا اظہار کیتا۔قوم توں آپدے خطاب اچ انھاں آکھیا جو 2013 دے عام انتخابات اچ پاکستان تحریک انصاف دے نال نال مسلم لیگ نواز،پاکستان پیپلزپارٹی وی دھاندلی دے الزامات لائے جڈاں جو ایہے الزام 2018 دے انتخابات اچ وی دہرائے گئین ۔
انھاں ایں عزم دا اظہار کیتے جو انھاں دی جماعت پارلیمنٹ توں الیکٹرانک ووٹنگ دی منظوری گھنسی۔ایندے توں نہ صرف باہرلے ملک رہونڑ آلےلکھاں پاکستانی آپدے ووٹ دا حق استعمال کر سگسن جڈانجو اے جدید ٹیکنالوجی انتخابات کوں وی شفاف بنڑیسی۔انھاں آکھے جو الیکٹرانک ووٹنگ مشیناں انتخابات اچ ہارنڑ دے بعدانتخابی عمل اچ فراڈ دے الزام توں نبڑنڑ اچ معاون ہوسی۔
ملک اچ ہک دہائی پہلے ای وی ایم اتے کم شروع کیتا گیا ہا پر پچھلی حکومتاں دی جھجک پاروں اے سازوسامان استعمال نہ سگدا ہا۔نیشنل انسٹی ٹیوٹ آف الیکٹرانکس (این آئی ای) جدید مواصلات دے نظام کیتے مطابقت رکھنڑ کیتے پرانڑے سامان کوں اپ گریڈکیتا۔
این آئی ای اچ سائنس اتے ٹیکنالوجی دے وزیر دی حیثیت نال چوہدری فواد حسین تکھے نال تبدیلیاں گھن آئین ۔ آلات دی آزمائش عملی شرائط دے تحت کیتی ویندی پئی اے تانجو اے اے یقینی بنڑایا ونج سکے جو رزلٹ ٹرانسمیشن سسٹم (آر ٹی ایس) دی ناکامی کوں دہرایا نہ ونجے جو 2018 دے عام انتخابات اچ انتخابی نتیجے دے انتظام دے نظام دا حصہ ہا۔این آئی ای دے ماہرین مقامی ٹیکنالوجی دی درستگی اتے تحفظ کوں یقینی بنڑیندے ہوئے بین الاقوامی معیار دے مطابق تیار کیتا اے۔
ڈائریکٹر جنرل انسٹیٹیوٹ آف الیکٹرانک( این آئی ای) عبد المجید سومرو آکھئے جو الیکشن کمیشن آف پاکستان (ای سی پی) ایں ٹیکنالوجی کوں انتخابات دے انعقادکیتے استعمال کرنڑدا فیصلہ کرننڑ دے بعد ای وی ایم دا پہلا ورژن تیار کیتا ہا اتے ایندی تیاری کیتے ٹینڈر طلب کیتا ہا۔این آئی ای بین الاقوامی کمپنیاں نال ٹینڈر اچ وی حصہ گھدا پر اوں ویلے وقت فیصلہ نہ تھی سگیا ہا ،ادارہ جدید تقاضیاں دے مطابق ایندے اچ جدید خصوصیات کوں شامل کرتے خود ہی ایں ٹیکنالوجی تے کم کریندا پیا ہا ۔ وزیر برائے سائنس تے ٹیکنالوجی چوہدری فواد حسین حال اچ ای ایں ٹیکنالوجی کوں چنگا بنڑاونڑ کیتے مزید مشاورت کیتے ہک ذیلی کمیٹی بنڑائی گئی تاں جو آندے انتخابات اچ اوندا استعمال تھی سگے۔ ای وی ایم بیلٹ باکس سمیت ترائے مرکزی اجزاء (مشینیں) تے مشتمل اے جیڑھا بیلٹ پیپر پرنٹ کرسگدے ہن اتے آپدا ریکارڈ خفیہ طور تے رکھ سگدے ہیں ،ہک ووٹ کاسٹنگ یونٹ جیندے اچ برقیاتی علامات اتے ہک کنٹرول یونٹ اے جیڑھا ای سی پی دے ذرائع مشین چلاونڑ اتےنتیجہ گھننڑ کیتے استعمال تھیسی۔
کیوں جواے معلومات ڈیٹا سیکیورٹی دی اہمیت اتے انتخابی نتائج دی درستگی کوں مدنظر رکھیندے ہوئے تیار کیتیاں گئیاں ہن ۔ ایں سانگے ای وی ایم دے ذریعے جمع کردہ نتیجےکوں دھاندلی دے امکانات کوں ختم کرنڑ کیتے مشین دے اندر لکیئے بیلٹ پیپر دے ذریعہ ڈبل چیک اتے تصدیق کیتی ونج سگدی اے۔این آئی ای چوہدری فواد حسین دی مکمل حمایت نال ڈیزائن اچ بہتری سانگے ارادہ رکھدا اے ، جیڑھے وزیر بننڑنڑ دے بعد ادارہ دی مختلف مصنوعات دی سرگرمی دی پیروی کریندے پئے ہن اتے ڈوجھے محکمیاں دے نال ہم آہنگی برقرار رکھیندے ہوئے ایکوں تجارتی مقصد دا حامل بنڑاونڑ اچ مددڈیندے ہن۔
الیکشن کمیشن دے سابق سکریٹری کنور محمد دلشاد آکھئےجوالیکٹرانک ووٹنگ مشین(ای وی ایم) دا منصوبہ پچھلے 15 سالاں توں ای سی پی اچ زیر غورہا پر سابقہ حکومتاں دی عدم دلچسپی پاروں ایندے تے عمل درآمد نی تھی سگیا ۔ اوں ویلے حکومت دے سنجیدہ نہ ہوونڑ دی وجہ توں اگوں تے نی ودھیا انھاں دے خیال اچ ای وی ایم انتخابی دھوکہ دہی اتے بے ضابطگیاں کوں روکنڑ دا چنگا حل اے۔انھاں آکھے جو ووٹراں دی بائیومیٹرک لاگنگ، انھاں دے انگوٹھے دے نشاناں دی تصدیق کیتے بہوں ضروری اے اتےول او الیکٹرانک علامت تے ہک بٹن دباتے رائے دہندگی دے پولنگ بوتھ اچ ونج سگدین ، جیندے بارے اچ انھاں آکھئےجو بیلٹ پیپر اچ دھاندلی اتے ٹیمپرنگ دا امکان مک ویسی۔کنوردلشاد دا مؤقف ہاجو الیکشن کمیشن آف پاکستان (ای سی پی) ایں قانون کوں قانون سازی اتے آئینی ترمیم دے بعد مشین دے استعمال تے اتفاق کریسی جوکہیں وی سیاسی جماعت دے ذریعہ شروع کیتی ونج سگدی اے۔
پاکستان تحریک انصاف دی رہنما ، کنول شوذب آکھئے جو بھارت آبادی دے لحاظ نال سب توں وڈا ملک اے جے بھارت انتخابات کیتے ای وی ایم ٹیکنالوجی نال کم کر سگدے تاں پاکستان کیوں نی ؟ اے ٹیکنالوجی یورپ اتے امریکہ سمیت پوری دنیا اچ استعمال تھیندی پئی اے جتھاں انتخابات زیادہ تر غیر متنازعہ ہن ۔ایہا وجہ اے جو انھاں ملکاں اچ میں جمہوریت ودھدی پئی اے۔ انھاں آکھے جو پاکستان کوں کم انسانی مداخلت دے ذریعہ انتخابی نتائج دی درستگی کوں یقینی بنڑاونڑاتے کہیں تنازعے توں بچنڑ کیتے ایں ٹیکنالوجی نال کم کرنڑاں چاہیدا اے ۔ ریاستہائے متحدہ امریکہ اچ 1910 توں ووٹنگ مشیناں استعمال کیتیاں ویندیاں پئین ۔
جتھاں ہک پاسے این آئی ای آپدی مشین کوں آزمیندی پئی اے تاں ڈوجھے پاسوں الیکشن کمیشن آف پاکستان وی رائے دہی کیتے ہک بئےنظام دا تجربہ کیتا اے۔ وزیرا عظم عمران خان کوں بدھ دے ڈینھ کامسیٹس یونیورسٹی دت شعبہ تحقیق تے ترقی اتے نیشنل انسٹی ٹیوٹ آف الیکٹرانکس ولوں تیارکیتی الیکٹرانک ووٹنگ مشین دے ا پ گریڈ ماڈل ، ووٹنگ دے طریقہ کار اتے مشین دے مختلف فیچرز بارے تفصیلی بریفنگ ڈتی گئی اے۔ ایں موقعے تے وزیرِ اعظم آکھے جو ماضی دے تجربے دی روشنی اچ انتخابی عمل کوں ہر ممکن طریقےنال شفاف ، محفوظ اتے غیر جانبدار بنڑاونڑ دے حوالےناک الیکٹرانک ووٹنگ مشین متعارف کراونڑ ملکی اتے ملک اچ جمہوریت دے فیدے اچ اے ۔حکومت ایں حوالے نال پرعزم اے۔
آونڑ آلے ڈینھاں اچ اے مشیناں جووی حتمی شکل اختیار کریسن ۔لگدے جوالیکٹرانک ووٹنگ دا مستقبل نیڑھے اے جو جو ہک آزاد اتےمنصفانہ انتخابات کوں یقینی بنڑیسی۔مستقبل اچ ایں طرح دی الیکٹرانک مشیناں دے استعمال نال نہ صرف جمہوریت کوں تقویت ملسی جڈاں جو دھاندلی دے الزام اتے آئے ڈینھ دا رولا مکسی جیندے نال نہ صرف پورا عمل متاثر تھیسی جڈاں جو قومی ترقی کوں وی نقصان پجدے ۔
